De functie van de Bibliotheek is in de afgelopen jaren fors veranderd. Van een ingetogen, bijna introverte boeken-uitleen tot een plek waar culturele en maatschappelijke organisaties samenwerken om doelgroepen optimaal te bedienen. “Wij zijn er trots op om – na wonen en werken – de derde plek in te nemen waar mensen naar eigen keus verblijven”, aldus Hester van Beek, directeur-bestuurder van Bibliotheek Rijn en Venen. “Het is dé plek geworden om jezelf te vermaken en ontwikkelen op inhoudelijk niveau en om anderen te ontmoeten.”
Op 19 april neemt zij officieel afscheid. Hester van Beek gaat verder als zzp-er en interim-kracht voor organisaties die net als Bibliotheek Rijn en Venen kansen willen pakken binnen de brede maatschappelijke opdracht van de hedendaagse bieb. Want waar de organisatie zich in Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop, Kaag en Braassem en Zoeterwoude stevig in de voorhoede bevindt, is niet iedereen binnen de sector even goed uit de startblokken gekomen. Er is dus werk aan de winkel! Tegelijkertijd schijnen we terugblikkend licht op de enerverende toekomst die bibliotheken in het vooruitzicht hebben.
Vleugels uitslaan
We beginnen elf jaar geleden, bij de aanstelling van Hester van Beek bij Bibliotheek Rijn en Venen in Alphen aan den Rijn. Met de herontwikkeling van het Stadshart werd de hoofdlocatie om de hoek bij het Thorbeckeplein vrij snel afgebroken, waarna een tijdelijk pand aan de overzijde voor een periode van 7 jaar onderkomen bood. Gedurende die tijd werd hard gewerkt aan een prachtig nieuw pand aan de Aarkade, in samenwerking met diverse partners. Deze ontwikkeling vormde tevens de start van de Bibliotheek nieuwe stijl: een partij die z’n vleugels uitslaat. Een serieuze gesprekspartner, die voortdurend de samenwerking zoekt met andere partijen en daarmee nóg zichtbaarder wordt in de stad.
Tegelijkertijd werd ook het Oude raadHuis in Boskoop fraai gerenoveerd. Het monumentale pand kreeg een bibliotheek en ruimte voor de kinderopvang, BSO, gemeente en welzijn. Het is nu een multifunctionele locatie waar de inwoner centraal staat. En zo werden alle tien de vestigingen van Bibliotheek Rijn en Venen in elf jaar tijd verbouwd, vernieuwd en ondergebracht met andere maatschappelijke partners. Daarmee is een nieuwe basis ontstaan met fysieke aanwezigheid in zowel kleine als grotere (culturele) accommodaties.
“Dit alles heeft een positieve invloed gehad op ons contact met de inwoners van de verschillende kernen”, vertelt de directeur. “Onze organisatie is veel zichtbaarder geworden, toegankelijk en laagdrempelig. Kijk maar ter plaatse: heel veel studenten gebruiken de locaties bijvoorbeeld om te studeren. Verschillende doelgroepen weten de Bibliotheek te vinden en te gebruiken.”
Ontwikkeling leerlijnen
Natuurlijk is de Bibliotheek in de basis een plek van leesplezier en inspiratie, van kennismaken met lezen en literatuur. Daar blijft zij ook op inzetten. “Maar de functie is doorontwikkeld van een klassieke boeken-uitleen naar een breed maatschappelijke, educatieve bibliotheek”, benadrukt Hester van Beek. “Dat is mooi om te zien! We zijn op de kinderdagverblijven aanwezig; we hebben leerlijnen ontwikkeld met het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs; er is een mooie doorgaande lijn. Op hun beurt weten de inwoners ons ook te vinden. Ook zonder lidmaatschap, en zelfs alleen om te verblijven. Dat heeft alleen al in Alphen aan den Rijn geleid tot 250.000 bezoekers en een ledenstijging van 12 procent in 2022. Ook vanuit zakelijk perspectief kunnen we trots zijn op het resultaat.”
De dienstverlening van de Bibliotheek is heden ten dage een combinatie van oud en nieuw, van traditie en maatschappelijke opgaven. Zo is er naast de boeken-uitleen een DigiTaalhuis voor multiculturele integratie. Er zijn diverse initiatieven tegen laaggeletterdheid. Een project dat in 2023 wordt uitgerold heet Prominente Taalmaatjes. Bekende gezichten, zoals wethouders Anouk Noordermeer en Gert-Jan Schotanus, werken als taalmaatjes mee om de taalvaardigheid van inwoners naar een hoger niveau te brengen. “Dat werkt twee kanten op”, aldus Hester van Beek. “De bestuurders krijgen hierdoor meer begrip hoe het is om laaggeletterd te zijn in onze samenleving.”
Eerder noemden we al de aanwezigheid van de Bibliotheek op school. Dat kan op alle niveaus. Zo wordt ook gericht informatie verstrekt bij techniekvraagstukken en robotica. In Alphen aan den Rijn is een Maakplaats ingericht. Als Maker kun je deelnemen aan verschillende creatieve activiteiten, waarbij je wordt begeleid door een expert. Dan hebben we het onder meer over programmeren, virtual reality en coderen. De Bibliotheek heeft mediacoaches in dienst die leerlingen en docenten trainen in 21e-eeuwse vaardigheden. De Bibliotheek heeft ook een buitenschools programma genaamd PLEK 3, dat zich richt op kansengelijkheid en taalontwikkeling van kinderen tussen 8 en 13 jaar. En met de succesvolle VoorleesExpress en DoorleesExpress worden vele gezinnen in het werkgebied bereikt.
Digitale inclusie van inwoners
“De digitale wereld wordt steeds belangrijker in het dagelijks leven van de burgers”, weet de directeur. “Kijk maar naar internetbankieren en het sluiten van bankfilialen. Tegelijkertijd levert digitaal werken ook gevaar op in de vorm van cyberaanvallen. Lang niet iedereen kan de ontwikkelingen bijbenen. Bibliotheken hebben de opgave hier iets aan te doen; zij spelen een steeds grotere rol in de digitale inclusie van inwoners. Sinds 2022 komt bijvoorbeeld het Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) tot uiting in de Bibliotheek. De inzet van bibliotheken op het gebied van digitale inclusie is opgetekend in een convenant met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Koninklijke Bibliotheek en het Ministerie van Binnenlandse Zaken.”
Bij een IDO worden mensen geholpen die niet goed kunnen communiceren met de overheid. Zij willen bijvoorbeeld kinderbijslag, huursubsidie of energietoeslag aanvragen, maar hebben geen idee hoe dit aan te pakken. Om over het aanmaken van een DigiD nog maar te zwijgen. Het IDO beantwoordt honderden vragen waarmee zij beter vat kunnen krijgen op wat zich tegenwoordig digitaal afspeelt.
Bij de vestiging in Roelofarendsveen staat digitale inclusie van inwoners al volledig op poten, stipt de directeur aan. “We hebben onze intrek genomen in het oude Bonaventuracollege van eigenaar Verdel ICT & Media, waar we nauw mee samenwerken. Op deze plek gaan we veel doen op gebied van digitale inclusie en 21e-eeuwse vaardigheden. Zowel voor digitaal minder vaardige mensen als voor de echte geeks. In een programma dat samen met het bedrijfsleven is opgezet, en dat is naar mijn weten écht uniek. De officiële opening van Tech Campus De School zal in juni 2023 plaatsvinden.”
Verbinding met het sociaal domein
Binnen de Bibliotheek is een doorgaande leerlijn gecreëerd rondom digitale vaardigheden, voor mensen van 0 tot 100 en van ieder niveau. De samenwerking met sociale en maatschappelijke partners in de regio heeft deze dienstverlening nog breder gemaakt. Er zijn connecties met welzijn, met vrijwilligersorganisaties, met de Vereniging van Ondernemingen Alphen aan den Rijn en met individuele ondernemers zoals Verdel.
Via vijf cultuurcoaches maakt Bibliotheek Rijn en Venen verbinding met het sociaal domein. Zij bedenken uiteenlopende, laagdrempelige activiteiten voor inwoners in de verschillende kernen. Hester van Beek: “Dat is precies waar de Bibliotheek voor staat. We beogen één van de eerste plekken te zijn waar inwoners in contact worden gebracht met cultuur. Heel laagdrempelig, zonder dat zij een kaartje hoeven te kopen. Het is mooi om te zien dat we onszelf in negen jaar tijd zo breed hebben kunnen neerzetten.”
Volwaardige gesprekspartner
De organisatie is hiermee gegroeid van 30 mensen naar ruim 70 betaalde medewerkers. En 370 vrijwilligers die de brede sociaal-maatschappelijke rol onderstrepen. Tot groot genoegen van de directie ziet het gemeentebestuur de Bibliotheek inmiddels als een volwaardige gesprekspartner in het culturele werkveld, wat zich onder meer heeft geuit in gesprekken over een structurele basisfinanciering.
Het meest recente wapenfeit van Bibliotheek Rijn en Venen betreft de opening van een nieuwe vestiging in Alphen-Noord. “Ik ben blij dat we na de noodgedwongen sluiting van onze vestiging in de Bron in 2012 toch weer een bibliotheek in dit gebied kunnen openen”, aldus Hester van Beek. “Het is een plek waar veel te doen is. We werken hier samen met de Voedselbank, het jongerenwerk (Participe), Stichting Help Anders, woningcorporatie Woonforte en de wijkagenten. Alle eisen, wensen en mogelijkheden voor deze locatie zijn tegen het licht gehouden.”
Terug in Alphen-Noord
“Daar is een fraai ontwerp uitgekomen dat medio april 2023 zijn deuren zal openen”, vervolgt de directeur. “Met natuurlijk een boeken-uitleen, maar ook aanbod rondom geletterdheid, taalvaardigheid en digitale inclusie. Er is een Maakplaats waar robots, 3D-printen en lasersnijden aan bod komen. Er komt ook een zogeheten Meemaakpodium: een tweejarig project waarbij het doel is om inwoners zelf een programma te laten samenstellen. Dat kan uiteenlopen van dansen of voorlezen tot iets totaal nieuws. Het is aan de bezoekers zelf om hier handen en voeten aan te geven, waarbij de Bibliotheek en haar partners slechts faciliteren.”
Hester van Beek hoopt dat Bibliotheek Rijn en Venen ook na haar vertrek op dezelfde, energieke wijze verder groeit. “Ik kwam binnen vlak na de noodgedwongen sluiting van de Bibliotheek in Alphen-Noord, en ga weer weg bij de opening van een echte broedplaats voor ontwikkeling in hetzelfde gebied. Op een plek waar we echt het verschil kunnen maken. Hiermee is voor mij als vertrekkend directeur-bestuurder persoonlijk de cirkel rond.”
